Wetenschappelijk onderzoek infrarood

Een infraroodsauna heeft een gunstige uitwerking op mensen met reumatoïde artritis en de ziekte van Bechterew. De pijn en stijfheid waar de reumapatiënten vaak aan lijden neemt bij een saunagang aantoonbaar af. Dat is de conclusie van een onderzoek van Health Company, waarvan de bevindingen 17 november 2001 op een internationaal congres van reumatologen in Amerika zijn toegelicht.

Wie kent hem niet: de "rode lamp". In menig gezin aanwezig om snel verlichting te brengen bij een stijve nek of een verrokken rug. Al sinds de jaren vijftig is algemeen bekend dat een lokale behandeling met infrarood licht een gunstige effect heeft op gewrichts- en spierpijnen. Doordat de stralingswarmte in het lichaam doordringt worden de weefsels goed doorbloed en neemt de soepelheid toe. Niet zo vreemd dan ook, dat toen een aantal jaren geleden de infraroodsauna's op de markt kwamen, deze vooral werden aangeprezen vanwege hun werking op gewrichtspijn en stijfheid. Producenten lieten het publiek graag geloven dat hun sauna's met name reumapatiënten verlichting konden brengen. De vraag was alleen: bevatten de verkooppraatjes loze beloften of zit er een kern van waarheid in?

Het wetenschappelijk bewijs dat een totale verwarming van het lichaam met infrarood licht eenzelfde effect heeft op chronische aandoeningen als de lokale behandeling van een pijnlijke plek was immers nog nergens ter wereld geleverd. Het Medisch Spectrum Twente (MST) en de Saxion Hogeschool in Enschede hebben meer duidelijkheid in de kwestie gebracht. 

Een wetenschappelijk onderzoek dat beide instellingen gedurende drie jaar uitvoerden op verzoek van sauna importeur Health Company in Alphen aan den Rijn, toonde aan dat een infraroodsauna daadwerkelijk een heilzame uitwerking heeft op mensen met reumatische aandoeningen. Het onderzoek, waaraan zeven studenten meewerkten, stond onder leiding van dr. Frits Oosterveld, lector aan de academie voor fysiotherapie van de Saxion Hogeschool, en reumatoloog professor Hans Rasker van het MST. 

Het werd uitgevoerd met 17 proefpersonen die aan reumatoïde artritis (chronische gewrichtsontstekingen) lijden, 17 mensen met de ziekte van Bechterew (ontsteking van de wervelkolom die tot verstijving kan leiden) en een controlegroep van 21 gezonde proefpersonen, alle merendeels tussen de 35 en 50 jaar. Het spreekt voor zich dat deze bevindingen enkel van toepassing zijn voor de cabines met volwaardige kwalitatieve infraroodelementen. 

Pas dus op voor de vele budget cabines, waarin je vaak enkel een rode gloeilamp terugvind.

Gedurende vier weken bezochten de proefpersonen twee keer per week een infraroodsauna. Vooraf, tijdens de behandelingen, enkele dagen na afloop van de kuur en nog eens een maand later werden het effect gemeten op pijn, stijfheid en vermoeidheid. De uitkomst was verrassend. "De patiënten met reumatoïde artritis gaven na één saunagang van een half uur aan dat de pijn en de stijfheid met zo'n 40 procent was afgenomen. Bij de Bechterewpatiënten was de pijn rond de 50 procent en de stijfheid zelfs 60 procent minder geworden", aldus Frits Oosterveld. De verschillen tussen de situatie voor en na de saunagang zijn volgens hem zo groot, dat gesproken mag worden van een aantoonbaar effect. Ten aanzien van de vermoeidheid geldt dat niet. Deze was volgens de ondervraagden eveneens iets afgenomen, "maar dit verschil was niet zo significant dat je het bewezen mag noemen." Op middellange en lange termijn bleek de saunabehandeling volgens Oosterveld minder effectief. "Al na een paar dagen zonder behandeling zie je de pijn en stijfheid terugkeren en na een maand is er nagenoeg geen effect meer bespeurbaar." De conclusie is voor de Enschedese lector dan ook duidelijk: een infraroodsauna biedt een goede, symptoomverlichtende therapie op korte termijn. "Wil een reumapatiënt er baat bij hebben, dan zal hij de sauna zeer regelmatig moeten bezoeken."

Om die reden ligt behandeling in een ziekenhuis of kliniek volgens Oosterveld niet zo voor de hand. "Ook al niet omdat de gang naar het ziekenhuis en het aan- en uitkleden voor deze patiënten extra belastend is. Je zou eerder moeten denken aan een sauna thuis, waarvan men bijvoorbeeld aan het begin van de dag of 's avonds voor het slapen gebruik kan maken." Oosterveld acht het niet uitgesloten dat de aanschaf van een sauna of behandeling daarmee op medische indicatie in de toekomst voor vergoeding door de zorgverzekeraars in aanmerking kan komen. Echter, zo ver is het nog lang niet. "We zullen eerst nog meer onderzoek moeten doen, en dit ook bij andere groepen reumapatiënten, zoals mensen met fybromyalgie en artrose of andere aandoeningen aan het bewegingsapparaat." Hoewel nog onduidelijk is of de infraroodtherapie ook voor deze patiënten effectief kan zijn, is Oosterveld inmiddels wel overtuigd van de positieve uitwerking ervan in zijn algemeenheid. Het beste bewijs daarvoor leverde de controlegroep van gezonde proefpersonen die aan het onderzoek deelnam.

"Ook mensen die niets mankeren ervaren een half uurtje in de infraroodsauna als weldadig." Niet zo vreemd trouwens, vindt Oosterveld. "Doordat je lichaam wordt blootgesteld aan een warmte van 55 graden, wordt je hele fysiologisch mechanisme in gang gezet om je lichaamstemperatuur, de zogenaamde kerntemperatuur, op peil te houden. Het hart gaat sneller kloppen en de bloedvaten verwijden zich, waardoor de bloeddruk daalt, de huid warmer wordt en je gaat transpireren. Kortom, ook al zit je zelf stil, je lichaam werkt even hard als een jogger, die in een rustig tempo hardloopt. Na afloop heb je hetzelfde vitale gevoel als na een poosje sporten." Alleen al vanwege de krachtinspanning die het lichaam moet leveren zou de saunabehandeling voor reumapatiënten volgens Oosterveld aanbevelenswaardig zijn.

"Vaak kunnen deze mensen vanwege hun ziekte niet actief sporten en dan vormt dit een aantrekkelijk alternatief." Overigens bleken er bij de meting van hartslag, bloeddruk, huidtemperatuur en kerntemperatuur geen verschillen te bestaan tussen de reumapatiënten en de gezonde proefpersonen, wat volgens Oosterveld betekent dat er geen contra-indicaties bestaan voor het saunagebruik door reumapatiënten. "Toch is het voor reumapatiënten niet aanbevelenswaardig in de sauna te gaan zitten wanneer de ziekte in een acute fase verkeert. Onder invloed van de warmte verergert dan namelijk de ontsteking. De sauna is alleen doelmatig zolang de ziekte in een rustige fase verkeert." Hoewel nog tal van zaken nader onderzocht moeten worden, heeft de studie van het MST en de Enschedese hogeschool volgens Oosterveld een belangrijk doel gediend, namelijk duidelijkheid verschaffen naar de reumapatiënten toe over de werking van infraroodwarmte. De conclusies van het onderzoek zijn door Oosterveld bekend gemaakt op een internationaal congres van reumatologen in Amerika. De bevindingen zijn gepubliceerd in de vaktijdschriften.